Pieniądze są częścią naszej codzienności, aczkolwiek w hierarchii ważności są często spychane na dalszy plan. Twoja relacja z pieniędzmi jednak mówi o Tobie wiele i wpływa na Twoje życie – prawdopodobnie bardziej niż myślisz.
Na pewno nieraz w dzieciństwie słyszałaś, że „pieniądze szczęścia nie dają.” Społeczeństwo często sugeruje, że powinniśmy mieć na uwadze jedynie „prawdziwe” wartości takie jak miłość i rodzina, zamiast wyłącznie gonić za pieniędzmi. Taka narracja prowadzi do utworzenia niezdrowej relacji z naszym budżetem i sprawia, że postrzegamy pieniądze jako zło konieczne.
Przez negowanie wartości pieniędzy boimy się prosić o podwyżki, bo przecież nie warto tracić w oczach szefa dla paru dodatkowych groszy. Prowadząc swoją działalność nie upominamy się o zapłatę faktury, bo co klient o nas pomyśli? Czy warto narażać relację z szefem czy klientem dla pieniędzy? Po latach słuchania, że pieniądze to drugorzędna wartość, można dojść do wniosku, że lepiej sobie odpuścić.
Niezdrowa relacja z pieniędzmi najzwyczajniej utrudnia nam życie – i to na wielu płaszczyznach.
Skąd mogę wiedzieć, czy moja relacja z pieniędzmi jest niezdrowa?
Jeśli:
- Nie planujesz i nie organizujesz świadomie swoich wydatków;
- Nie masz w zwyczaju odkładać konkretne cele lub ogólnie na przyszłość lub odwrotnie – Twoi bliscy narzekają, że przesadzasz z oszczędzaniem;
- Posiadasz dług, który nie jest spowodowany trudną sytuacją życiową (np. wysokie koszty leczenia w skutek choroby);
… to znaczy, że Twoja relacja z pieniędzmi wymaga poprawy.
Aby zacząć zdrową relację z budżetem, musisz uświadomić sobie najważniejszą kwestię – nie zależy ona od kwoty, jaką zarabiamy. Często zdarza się, że ktoś, kto prowadzi wystawne życie, tak naprawdę tonie w długach, albo nie posiada żadnych oszczędności.
Pandemia świetnie pokazała tę zależność. Być może słyszałaś, jak znane i dobrze opłacane postacie medialne głośno mówiły o tym, że nie mają za co utrzymać się w tym trudnym czasie. Możliwe, że pomyślałaś wtedy: „a ja tyle nie zarabiam, a mimo to nie narzekam.” No właśnie – jeśli ktoś nie potrafi mądrze zarządzać budżetem, nie pomogą mu nawet ogromne kwoty wpływające regularnie na jego konto.
Warto się zastanowić, co w prowadzeniu budżetu jest dla Ciebie najważniejsze. Poniżej umieściłam krótkie ćwiczenie, które pomoże Ci to zidentyfikować.
Quiz: Co jest dla Ciebie najważniejsze w prowadzeniu budżetu?
Nasza relacja z pieniędzmi często nie jest w pełni świadoma. Dlatego, jak w każdej sferze życia, Twoje czyny mówią więcej niż słowa. Ten prosty quiz pozwoli Ci zidentyfikować to, co jest (a przynajmniej dotychczas było) dla Ciebie najważniejsze w prowadzeniu budżetu. To pierwszy krok do świadomej pracy nad relacją z pieniędzmi.
Przeczytaj każde stwierdzenie zawarte w tabeli i oceń je według skali:
1 = nigdy
2 = rzadko
3 = często
4 = zawsze
Później podsumuj punkty dla każdej części tabeli.
Podsumuj swoje odpowiedzi. Pytania od 1 do 4 dotyczyły wydawania pieniędzy, od 5 do 8 – oszczędzania, a od 9 do 12 – inwestowania.
Twoje wyniki pokazują, na ile ważne są te aspekty w zarządzaniu twoim budżetem. Wyniki powyżej 12 punktów wskazują na to, że dany obszar cenisz sobie wyjątkowo wysoko.
W tym quizie chodzi więc o to, abyś była świadoma swoich priorytetów. Nie ma nic złego w wydawaniu pieniędzy – ważne, abyś nie robiła tego pochopnie. Zresztą, zarówno rozrzutność, jak i nadmierne oszczędzanie, mogą być niekorzystne dla Twoich finansów.
Do czego potrzebujemy pieniędzy i dóbr materialnych?
Kolejnym ważnym krokiem w uzdrowieniu swojej relacji z budżetem jest zrozumienie tego, że w rzeczywistości pieniądz wykracza szeroko poza jego wartość ekonomiczną. Wiedza na temat jego znaczenia psychologicznego jest kluczem do utworzenia zdrowej relacji ze swoimi pieniędzmi, a co za tym idzie – efektownego zarządzania swoim budżetem.
Do czego więc potrzebujemy pieniędzy?
W perspektywie biologicznej – do przetrwania
Pieniądze są środkiem do spełniania naszych potrzeb z podstawy piramidy potrzeb ludzkich. Jedzenie, lekarstwa, prąd – bez nich nie bylibyśmy w stanie sobie tego zapewnić.
W perspektywie kulturowo-społecznej – do generowania przekazu, do komunikacji z innymi
Każda rzecz, jaką posiadamy, może stać się istotnym nośnikiem informacji dla naszego otoczenia. Pomyśl: czemu służy podkoszulek z logiem twojego ulubionego serialu „Przyjaciele”? Dlaczego obdarowałaś przyjaciółkę kubkiem z napisem „siła jest kobietą”? Nie da się ukryć – niejednokrotnie używałaś rzeczy materialnych do przekazania czegoś światu.
Każde dobro niesie za sobą jakąś narrację. Każdy, kto będzie chciał wciągnąć Cię w piramidę finansową, na rozmowę z Tobą założy drogi zegarek. Wiesz dlaczego? Wysyła w ten sposób komunikat: ja się łatwo wzbogaciłem, więc Ty także możesz. Dobra materialne nie raz stanowią rozszerzenie naszego procesu komunikacyjnego, dlatego powinnaś być świadoma tego, jak niektórzy potrafią manipulować swoim przekazem.
W perspektywie psychologicznej – do ochrony naszej tożsamości
Badania pokazują, że gromadzenie majątku ma charakter symboliczny i pozwala nam niwelować niepewność związaną z przyszłością. Najlepiej widać to w budżecie domowym – zgromadzone oszczędności są niczym innym jak naszą gwarancją bezpieczeństwa, że jesteśmy przygotowani na to, co przyniesie nam los.
Pieniądze są także w stanie zapewniać bezwysiłkową realizację pewnych uniwersalnych potrzeb związanych z naszym istnieniem. Na pewno znasz niektórych rodziców, którzy próbują kupić miłość swoich dzieci poprzez drogie zabawki. O wiele lepszy efekt mogliby uzyskać poprzez obecność i rozmowę – obie te rzeczy nie wymagają pieniędzy, ale są trudniejsze, ponieważ zmuszają do wysiłku.
Ta sama zasada tyczy się wielu innych potrzeb, od tych najbardziej podstawowych, do tych wyższych, egzystencjalnych. Poniżej umieszczona jest tabela, która przedstawia kilka takich potrzeb i dwa różne warianty ich zaspokojenia.
Być może zadałaś sobie teraz pytanie: „czy były takie sytuacje w których spełniłam potrzebę w sposób materialny, chociaż nie było to jedyne wyjście?”.
Poniższe ćwiczenie pomoże znaleźć Ci odpowiedź.
Z pieniędzmi jest łatwiej
Spróbuj spojrzeć poniżej na opis 3 sytuacji i zastanów się, jakbyś zachowała się w każdej z nich.
SYTUACJA I
Zostajesz zatrudniona w nowej firmie. Nie znasz jeszcze dobrze swoich współpracowników, więc jesteś pozytywnie zaskoczona, kiedy oferują ci wspólny wypad w góry. Jego cena przekracza jednak Twoje obecne możliwości finansowe. Co robisz?
- Nie mogę odmówić, taka okazja się nie powtórzy. Może ten wypad sprawi, że w końcu się zintegruję z resztą pracowników, nie mogę wiecznie być odludkiem. Trudno, podbiorę coś z oszczędności.
- Grzecznie odmawiam, nie mogę sobie w tym momencie pozwolić na niespodziewane wydatki. W zamian zaproponuję wspólne bieganie w pobliskim parku w najbliższą sobotę. Będzie okazja, żeby swobodnie porozmawiać i wreszcie poznać bliżej współpracowników.
SYTUACJA II
Twoja koleżanka organizuje zjazd absolwentów liceum. Tematem przewodnim imprezy mają być lata 70’, więc każdy powinien przyjść w przebraniu. Udajesz się do wypożyczalni kostiumów, widzisz świetne ubranie w absurdalnie wysokiej cenie. Co robisz?
- Wypożyczam strój, przecież nie widziałam swoich znajomych kilkanaście lat. To przecież normalne, że chciałabym ładnie wyglądać. Te pieniądze pewnie i tak wydałabym na coś innego, a będę czuła się pewnie.
- Wymyślę coś fajnego z rzeczy które mam w domu – nieważne, że będę wyglądać chaotycznie. Wszyscy czekali na to spotkanie tyle lat, kto by tam zwracał uwagę na mój kostium!
SYTUACJA III
Właśnie otwierasz swój pierwszy sklep internetowy. Twoim celem jest pozyskanie co najmniej 15 klientów w pierwszym miesiącu jego istnienia, ale jego promocja w mediach społecznościowych nie idzie zbyt dobrze. Planujesz zatrudnić kogoś, kto mógłby Ci pomóc, ale nie zaczęłaś jeszcze zarabiać na tyle, żeby móc sobie na to pozwolić. Co robisz?
- Trudno, najwyżej pożyczę pieniądze. Może zasięgi się zwiększą i w końcu się to zwróci.
- Biorę się za czytanie artykułów na temat polepszania jakości contentu. Staram się być widoczna na różnych platformach. To mój sklep i chcę być pewna, że zrobiłam wszystko, co w mojej mocy, aby osiągnąć sukces – dopiero potem zacznę myśleć o wsparciu.
Jak się pewnie domyśliłaś, odpowiedzi „1” określają sytuacje, w których zaspokajamy potrzebę głównie za pomocą pieniędzy. W pierwszym pytaniu była to potrzeba przynależności, w drugim – uznania, a w trzecim – samorealizacji. Jak widzisz, odpowiedzi „1” wymagały o wiele mniej wysiłku i zaangażowania niż warianty „2”. To między innymi dlatego często wolimy załatwiać pewne sprawy z pomocą pieniędzy – tak jest nam po prostu łatwiej. I nie zawsze to coś złego.
Czasem jednak tego wyboru realnie nie ma. Na przykład, każdy z nas posiada potrzebę bezpieczeństwa, którą trudno zapewnić sobie na własną rękę i zazwyczaj wymaga od nas dodatkowych nakładów finansowych. Ubezpieczenia, polisy, monitoring – bez tego w dzisiejszym świecie trudno funkcjonować.
Tak też może być w przypadku sytuacji III z prowadzeniem sklepu internetowego. Jeśli social media to nie Twój świat, jeśli nie lubisz lub nie umiesz dobrze pisać, to dużo rozsądniejszym rozwiązaniem niż robienie tego na siłę, jest po prostu wydanie pieniędzy na zatrudnienie kogoś z zewnątrz. Nie trzeba się upierać i robić wszystko samodzielnie, czasem to nie ma większego sensu.
Twoja relacja z pieniędzmi – podsumowanie
Twoja relacja z pieniędzmi wpływa na Twoje życie, więc warto do niej podchodzić świadomie. Dzięki temu, będziesz mogła szczerze ocenić, jaką rolę pełnią pieniądze w Twoim życiu i jak radzisz sobie z nimi na co dzień. A od tego jest już krótka droga do podejmowania lepszych finansowych decyzji.
