Silna wola — czy faktycznie warto się na niej opierać, zwłaszcza gdy żyje się z ADHD? Niekoniecznie. Osobiście nie jestem fanką polegania ani na silnej woli, ani na dyscyplinie, ani na motywacji. Za to dobrze zrobiony system może znacząco ułatwić życie i sprawić, że działanie stanie przyjemne, albo przynajmniej automatyczne.
ADHD a finanse
ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, które wiąże się z ograniczeniem funkcji poznawczych, w tym uwagi, pamięci, szybkości przetwarzania informacji, ale też funkcji wykonawczych. Osoby z ADHD wykazują znaczące deficyty w codziennym zarządzaniu finansami, które mogą prowadzić do długów, braku oszczędności itp. Co ciekawe, wysokość zarobków nie gra tu znaczącej roli — dlatego warto wprowadzić konkretne metody, niezależnie od tego, jak obecnie wygląda Twoja struktura przychodów. Badanie przeprowadzone w latach 2014-2016 (Department of Psychiatry and Psychotherapy przy Uniwersytecie Duisburg‑Essen) metodą przekrojową sugeruje, że osoby z ADHD mają trudności z przewidywaniem (świadomością) nadchodzących rachunków, znajomością własnych liczb, a także tworzeniem funduszu awaryjnego i formułowaniem długoterminowych celów finansowych.
Czy można coś z tym zrobić? Jak połapać wspomniane tematy i sprawić, żeby ogarnianie pieniędzy nie było mission impossible?
Zanim przejdziesz do kroków, pomyśl o nagrodach! Może pierwszy etap działań wykonasz przy ulubionej herbacie, po skończeniu drugiego zrobisz sobie relaksującą kąpiel, a na koniec trzeciego zabierzesz się na kawę do ulubionej kawiarni? Ustalenie nagród pozwoli Ci chętniej podejść do działania. Inną zachętą może być przekształcenie go w wyzwanie — zdecyduj się na opcję, która bardziej do Ciebie przemawia.
A teraz do dzieła!
Jakie działania warto wprowadzić? Praktyczne kroki.
Poznaj swoje liczby
Nie możesz zarządzać konkretnym zasobem, jeśli nie wiesz, jaką jego ilością dysponujesz. Dlatego pierwszym krokiem jest poznanie swoich liczb. Nie musisz od razu prowadzić skomplikowanego budżetu: prosta tabela w zupełności wystarczy. Najpierw rozpisz swoje przychody. Możesz podzielić je na te regularne (wypłata) i nieregularne (premie, bonusy, dodatkowe źródło dochodu itp.). Drugi krok — tak, zgadłaś — to rozpisanie kosztów. Aby to zajęcie nie okazało się zbyt przytłaczające, poniżej znajdziesz ściągawkę, z której możesz skorzystać.
Pamiętaj, aby nie dzielić swojego budżetu na liczne kategorie. W tym momencie chcesz poznać swoje koszty życia, jednak w docelowym zarządzaniu finansami, trzy grupy kosztów: podstawowe, na przyjemności i na przyszłoś w zupełności wystarczą.
W momencie gdy wiesz ile zarabiasz i ile wydajesz, możesz ocenić
- ile jesteś w stanie oszczędzać
- na co przeznaczasz zbyt dużą część swojego budżetu — i zacząć go uszczelniać.
Uważaj, aby nie przeszacować swoich możliwości jak chodzi o oszczędzanie i niedoszacować, gdy mowa jest o kosztach życia! Aby temu zapobiec, do kosztów dolicz dodatkowe 10% na nieprzewidziane wydatki.
Przykład:
Stałe zarobki: 8000 netto
Podstawowe wydatki: 6000
Przyjemności i prezenty: 1000
Oszczędności i inwestycje: 1000
Przygotuj odpowiednie konta
Jeśli trzymasz wszystkie swoje środki na jednym koncie, zarządzanie nimi może okazać się wyzwaniem. Dlaczego? Bo Twój mózg widząc konkretne sumy, założy, że nic się nie stanie jak wydasz trochę więcej na X, Y, Z — a to, że są one przeznaczone na opłaty, podatki itp. to już inna sprawa 😉
Dlatego warto przygotować odpowiednie konta, dzięki którym wydawanie pieniędzy będzie prostsze. Możesz mieć jedno przeznaczone na opłaty, jedno na przyjemności i jedno na oszczędności. Warto skorzystać z ciekawej promocji bankowej, aby od razu podreperować budżet. Ale uwaga! Dla osób z ADHD łapanie takich okazji nieustannie nie będzie najlepszym rozwiązaniem — a to dlatego, że często wiążę się ze spełnieniem określonych warunków, dotrzymaniem terminów i (w razie potrzeby) zamykaniem kont.
Dlatego otwórz konta, które są Ci potrzebne, jednak nie przesadzaj z ich ilością. Pamiętaj, że celem jest jak najłatwiejsze zarządzanie finansami, a nie dokładanie sobie obowiązków.
Ustaw automatyczne przelewy
Jeśli otrzymujesz wypłatę regularnie, nie musisz polegać na swojej pamięci czy wspomnianej sile woli — wystarczą automatyczne przelewy. A jeśli masz odpowiednio przygotowane konta i znasz swoje liczby, wystarczy wejść w swoją aplikację bankową, poświęcić 10 minut i voilà! W ten sposób masz swój miesięczny budżet ogarnięty, a co więcej — od razu widzisz kwotę, którą możesz bez poczucia winy wydawać na dowolne przyjemności. Miło, prawda?
Natomiast w przypadku konta na oszczędności, warto ograniczyć do niego dostęp. Nie wyrabiaj do niego karty i załóż je w innym banku, aby przelew natychmiastowy nie był możliwy.
Postaw małe kroki w kierunku inwestowania
Również w tym przypadku ogranicz dostępność środków, jednak całkowicie ich nie zamrażaj. Możesz skorzystać np. z Obligacji Detalicznych Skarbu Państwa (1 obligacja = 100 zł) albo wykorzystać retail therapy na swoją korzyść – tyle, że zamiast kupować buty czy torebkę, kup błyszczącą i cieszącą oko srebrną lub złotą monetę.
Ustal dodatkowe zasady
Co zrobisz, kiedy na Twoje konto wpłynie nieoczekiwana gotówka wynikająca np. z premii lub dodatkowego zlecenia? Warto od razu ustalić konkretne metody postępowania. Tutaj też nie warto stawiać na skrajności np. całość na oszczędności lub całość na przyjemności. Podziel kwotę procentowo np. 70% na oszczędności, 30% na przyjemności. Dzięki z góry przyjętej zasadzie będziesz w stanie zarządzać dodatkowymi sumami “na automacie”.
Nie musisz przechodzić przez te kroki sama. Jeśli chcesz nie tylko ogarnąć swój budżet, ale też lepiej zrozumieć swoje mechanizmy działania, ogarnąć zarabianie, oszczędzanie i podstawy inwestowania, a do tego ograniczyć impulsywne zakupy i zmienić zarządzanie finansami w coś przyjemnego — przeczytaj więcej o kursie Finanse w ADHD. Może to właśnie coś dla Ciebie!
Co jeszcze możesz zrobić?
Pamiętaj, że ADHD jest zaburzeniem niejednorodnym — a to oznacza, że u każdego będzie objawiało się ono nieco inaczej i wymagało indywidualnego podejścia. Dlatego nie wahaj się siegnąć po pomoc u doświadczonych specjalistów (psychoterapeutów oraz psychiatrów). Co więcej, edukacja z tego zakresu pozwoli Ci lepiej zrozumieć własny mózg i pracować w zgodzie z nim. Tak, dorośli z ADHD wykazują istotne trudności z decyzjami finansowymi. Mogą dotyczyć one różnych obszarów: od rozumienia ważnych informacji po kontrolę impulsywności. Ale to nie znaczy, że nie da się nic z tym zrobić! Trzymam mocno kciuki za Twoją drogę do bezpieczeństwa finansowego.
Żródła danych:
International Journal of Environmental Research and Public Health. (2023). https://doi.org/10.3390/ijerph20054656
Journal of Neural Transmission. (2021). https://doi.org/10.1007/s00702-021-02323-1
PLOS ONE. (2017). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0176933
