Zdarza Ci się zapomnieć zapłacić rachunek za telefon, zgubić ważne dokumenty albo impulsywnie coś kupić i żałować? Jasne – pewnie każdy miał podobną historię. Ale jeśli takie sytuacje powtarzają się często i masz wrażenie, że życie kosztuje Cię więcej niż innych (nie tylko finansowo, ale też emocjonalnie i organizacyjnie) – być może doświadczasz czegoś, co niektórzy nazywają „podatkiem od ADHD”.
Nie, to nie jest prawdziwy podatek w rozumieniu fiskalnym. Ale dla wielu osób jest równie realny, jak comiesięczne zobowiązania wobec urzędu skarbowego.
Na początek: czym właściwie jest ADHD?
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na funkcjonowanie mózgu, zwłaszcza w obszarach związanych z koncentracją, impulsywnością, regulacją emocji i planowaniem. Objawy ADHD zaczynają się zazwyczaj w dzieciństwie, ale bardzo często utrzymują się także w dorosłości — i potrafią wpływać na każdy aspekt życia: od nauki, przez relacje, aż po finanse.
Jeśli podejrzewasz u siebie ADHD, pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie się ze specjalistą — najlepiej psychiatrą, psychoterapeutą lub psychologiem klinicznym.
Czym jest „podatek od ADHD”?
„Podatek od ADHD” (ang. ADHD tax) to nieformalne, potoczne określenie kosztów — finansowych, czasowych i emocjonalnych — które osoby z ADHD często ponoszą w wyniku swoich trudności z funkcjonowaniem na co dzień.
Nie jest to termin naukowy, ale trafnie oddaje rzeczywistość wielu osób z ADHD. To nie chodzi tylko o impulsywne zakupy. To cały zbiór malutkich strat, które kumulują się w ogromne obciążenie – mimo najlepszych intencji.
I choć każdy z nas może czasem zapomnieć o zapłaceniu rachunku czy podjąć złą decyzję finansową, osoby z ADHD doświadczają takich sytuacji znacznie częściej, intensywniej i… bardziej kosztownie.
Kto płaci ten podatek?
Podatek od ADHD dotyczy przede wszystkim osób z ADHD, ale też innych osób neuroatypowych, które mają trudności z regulacją impulsów, organizacją, czy planowaniem. Może to być zarówno dziecko w szkole, student, pracownik, jak i przedsiębiorca. ADHD nie pyta o wiek, zawód czy status materialny — ale wpływa na każdy z tych obszarów.
Jak wygląda podatek od ADHD w praktyce? Oto konkretne przykłady!
W SZKOLE
- Zapomnienie o pracy domowej → niższa ocena
- Spóźnienie na lekcję → uwaga, nieobecność
- Zgubione przybory szkolne → konieczność częstych zakupów
- Brak organizacji w plecaku → bałagan i stres przed każdą lekcją
NA UCZELNI
- Przegapienie terminu zapisów na kurs → utrata miejsca,
- Nieoddany projekt w terminie → brak zaliczenia lub warunek
- Trudności z koncentracją podczas wykładów → konieczność nauki od nowa (i często na ostatnią chwilę)
- Zgubione notatki lub nieuporządkowane materiały → konieczność „odtwarzania” wszystkiego od zera
W PRACY
- Spóźnienia → pogorszenie relacji z zespołem lub przełożonym
- Zapomniane maile lub zadania → stres, konflikty, wypadanie z projektów
- Trudności z organizacją czasu → nadgodziny, wypalenie
- Impulsywne decyzje w projektach → konieczność poprawiania i dodatkowego nakładu pracy
W ŻYCIU CODZIENNYM
- Nieopłacone rachunki → odsetki, kary, w skrajnych przypadkach windykacja
- Nieodwołane wizyty → płatność za „nieobecność”
- Impulsywne zakupy → pusty portfel i wyrzuty sumienia
- Zgubione dokumenty → opłaty za wyrobienie nowych i stracony czas
- Brak planowania posiłków → codzienne zamawianie jedzenia, wyższe koszty życia
Skąd biorą się te trudności?
Podstawą wielu z tych problemów są trudności z tzw. funkcjami wykonawczymi, które w ADHD są osłabione. Obejmują one:
- Planowanie i organizację – trudno rozbić zadanie na etapy i zacząć działać.
- Zarządzanie uwagą – koncentracja „ucieka”, często zanim coś się zacznie.
- Regulację impulsów – „najpierw zrobię, potem pomyślę”.
- Kontrolę emocji – zniechęcenie, frustracja i szybka rezygnacja są częste.
- Poczucie czasu (tzw. time blindness) – trudność w ocenianiu, ile czasu coś zajmie i ile go naprawdę zostało.
Co ważne, w efekcie nie tylko tracony jest czas i energia, ale także wiara w siebie. W związku z tym ucierpi relacja ze sobą i efektywność, a koło zacznie się zamykać.
Co możesz z tym zrobić?
Jeśli czujesz, że Twoje życie finansowe wymyka Ci się z rąk mimo starań – być może nie potrzebujesz więcej motywacji, tylko lepszych strategii. Postaw na
- automatyzację finansów — stosując zasadę „out of sight, out of mind” ustaw automatyczne przelewy, a także podziel swoje pieniądze pomiędzy odpowiednimi kontami.
- strukturę — podziel swoje cele finansowe, policz potrzebne oszczędności, a także wpisz do kalendarza dni, w których odbędziesz “money date” z samą sobą lub partnerem/partnerką.
- zarządzanie impulsywnymi zakupami — możesz używać gotówki, wybierać się na zakupu z drugą osobą (która pomoże Ci trzymać się listy) czy tez odkładać zakup w czasie (nawet, jeśli jest to tylko na kilkanaście minut).
- wsparcie wizualne — skorzystaj z kolorowanek, wykreślanek czy innych wizualnych przypominajek, które nie pozwolą Ci zapomnieć o ważnych dla Ciebie celach finansowych. Dostaniesz je między innymi w naszym kursie!
„Finanse w ADHD” to kurs, który daje Ci przestrzeń do zbudowania Twojego własnego systemu — takiego, który działa. Nawet jeśli zmagasz się z wyzwaniami często obecnymi w życiu ADHDowców.
Znajdziesz w nim:
- Strategie, które nie wymagają silnej woli
- Rozwiązania dopasowane do wyzwań ADHD
- Materiały, które możesz wdrażać stopniowo.
Więcej o kursie przeczytasz w tym miejscu. Pamiętaj, aby na spokojnie się zastanowić, czy faktycznie z niego skorzystasz. Jeśli tak — przyjemnego przerabiania!
Podsumowanie
Podatek od ADHD to realny, codzienny koszt życia z zaburzeniem neurorozwojowym. Dotyka finansów, czasu, relacji, zdrowia psychicznego. Ale zrozumienie mechanizmów, które za nim stoją, pozwala na odzyskanie kontroli — krok po kroku. Jeśli to czytasz, to już jesteś w drodze do zmiany.
Oby tak dalej!
Żródła danych:
- Verywell Mind: What Is the ADHD Tax? (2022)
- Amlung, M., Marsden, E., Holshausen, K., Morris, V., Patel, H., Vedelago, L., Naish, K. R., Reed, D. D., & McCabe, R. E. (2019). Delay discounting as a transdiagnostic process in psychiatric disorders: A meta-analysis. JAMA Psychiatry, 76(11), 1176–1186. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2019.2102
- Jackson, J. N., & MacKillop, J. (2016). Attention-deficit/hyperactivity disorder and monetary delay discounting: A meta-analysis of case-control studies. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 1(4), 316–325. https://doi.org/10.1016/j.bpsc.2016.01.007
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
