Czy wystarczy Ci emerytura z ZUS-u?

Od dawna w mediach pojawiają się informacje, że sytuacja demograficzna w naszym kraju nie jest zadowalająca. Niestety, ma to wpływ na wysokość świadczeń emerytalnych, których możemy spodziewać się w przyszłości. Prognozy ZUS są zatrważające, ponieważ tzw. stopa zastąpienia (czyli stosunek wysokości przyszłej emerytury do ostatniego wynagrodzenia) w Polsce będzie się niemiłosiernie kurczyć. W ostatnich latach regularnie spada, a w 2060 roku nasza emerytura ma stanowić zaledwie 25% ostatniej pensji. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wyliczyła, że Polska będzie jednym z niewielu krajów, które zmagają się z tak niską stopą zastąpienia.

Żyjemy coraz dłużej i nawet jeśli wiek emerytalny będzie podwyższany, to nasza emerytura nadal będzie niska. Oczywiście nie jesteśmy w stanie przewidzieć przyszłości, ale możemy spodziewać się, że nie uzyskamy satysfakcjonujących świadczeń emerytalnych, które zapewnią nam przyjemną jesień życia. Z tego względu warto pomyśleć o swojej emeryturze nieco szerzej, biorąc pod uwagę dodatkowe możliwości zabezpieczenia swojego kapitału.

Czym jest IKE (Indywidualne Konto Emerytalne)?

IKE, czyli Indywidualne Konto Emerytalne to specyficzny rachunek, umożliwiający odkładanie pieniędzy na emeryturę. Razem z IKZE oraz PPE/PPK środki zgromadzone na IKE są zaliczane do tzw. III filaru systemu emerytalnego – czyli, innymi słowy, są to środki, które oszczędzamy dobrowolnie (w przeciwieństwie do składek na ZUS, które już dobrowolne nie są…). W ramach IKE (oraz IKZE, o którym będzie później) można inwestować w różne aktywa, m.in. akcje, obligacje czy ETF-y.

Obecnie prawo do wpłat na IKE przysługuje każdej osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat. Natomiast do 18 roku życia dokonywanie wpłat jest możliwe tylko w tym roku kalendarzowym, w którym dana osoba otrzymuje dochód z pracy na podstawie umowy o pracę. Również osoby wykonujące wolne zawody, samozatrudnione oraz świadczące pracę głównie w oparciu o umowy cywilnoprawne mogą założyć IKE. Przystąpienie do tego programu jest dobrowolne, a prowadzenie takich kont jest oferowane przez wiele instytucji finansowych (np. banki, domy maklerskie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, towarzystwa ubezpieczeniowe czy powszechne towarzystwa emerytalne).

Największą korzyścią konta IKE są ulgi podatkowe – jeśli wypłacisz środki po ukończeniu 60 lat (lub 55 lat w przypadku osób uprawnionych do szybszej emerytury), to nie zapłacisz od nich standardowego 19% podatku od zysków kapitałowych. Jednak aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego, musisz dokonywać wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo dokonać wpłaty ponad połowy wartości wszystkich wpłat na IKE nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty. 

Korzyści podatkowe są kuszące, ale warto pamiętać, że w przypadku IKE obowiązuje nas roczny limit wpłat, obecnie jest to 3-krotność średniego wynagrodzenia. Minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego co roku ogłasza wysokość tej kwoty do końca roku (poprzedzającego rok, w którym będziesz dokonywać wpłat na IKE). Z roku na rok limit wpłat na IKE jest zwiększany – w 2021 r. było to 15 777 zł, a w 2022 roku wynosi on 17 766 zł. Osoby do 18 roku życia mogą wpłacić na IKE jedynie kwotę, która nie przekracza ich dochodów z tytułu umowy o pracę. Minimalna wysokość wpłaty nie jest uregulowana i zależy od instytucji finansowej, w której założysz IKE. Dodatkowo, nie można wpłacić na IKE więcej niż wynosi limit ustawowy – w takiej sytuacji, instytucja finansowa jest zobowiązana do zwrotu nadpłaty.

Możemy posiadać tylko jedno konto IKE, gdzie oszczędności gromadzi jedna osoba – nie możesz dzielić go z partnerem czy dzieckiem. Wyjątkiem jest sytuacja, w której powierzasz swoje oszczędności towarzystwu funduszy inwestycyjnych. Wówczas możesz podpisać umowy z kilkoma funduszami, które są zarządzane przez określone towarzystwo.

Nie przejmuj się też nadto wyborem instytucji finansowej, ponieważ nie jest on ostateczny. Zawsze możemy zmienić instytucję, a transfer zgromadzonych środków nadal jest zwolniony z podatku od dochodów kapitałowych (o ile dokonujemy tego pomiędzy funduszami zarządzanymi przez to samo towarzystwo lub gdy transferowane środki są przyznane w postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym). Oczywiście nie oznacza to, by co chwilę dokonywać takiej zmiany, ponieważ często instytucje finansowe uzależniają wysokość pobieranych opłat za prowadzenie IKE od długości oszczędzania w danej instytucji. Dodatkowo mają także prawo do pobrania ze środków zgromadzonych na IKE dodatkowej opłaty, gdy dokonamy przetransferowania przed upływem 12 miesięcy od zawarcia umowy.

Osoby dziedziczące środki z innego IKE mogą je wypłacić od razu i nie płacą z tego tytułu podatku dochodowego (ani podatku od spadku i darowizn).

O co chodzi z IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego)?

Poznałaś już system IKE, a więc czas na IKZE, czyli Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. IKZE również służy do zabezpieczenia emerytury. Podobnie jak w IKE, by założyć konto trzeba mieć skończone 16 lat (i być zatrudnionym na umowie o pracę). W innym przypadku potrzebne jest 18 lat. Nie ma innych specjalnych wymagań do otwarcia konta IKZE, a więc w zasadzie nie trzeba być nawet rezydentką Polski.

IKZE daje możliwość rozliczenia w PIT rocznych wpłat. Dodatkowo wpłacając każdego roku możemy uzyskać ulgę podatkową (17%, 19% lub 32%). Przy wypłacie z konta możemy zapłacić mniejszy podatek, wynoszący jedynie 10% zryczałtowanego PIT. Warunkiem do tego jest wypłata po 65 roku życia i dokonanie wpłat na IKZE w co najmniej 5 dowolnych latach kalendarzowych.

Pieniądze wpłacasz tak, jak Ci wygodnie – co miesiąc, co kwartał lub raz w roku. Ważne, byś zmieściła się w rocznych limitach. Podobnie jak przy IKE, jeśli zamkniesz konto IKZE przed wejściem w wiek emerytalny, będziesz zmuszona do zapłacenia podatku dochodowego.

Limit wpłat wynosi w 2022 r. 7 106,40 zł (dla osób, które nie prowadzą działalności gospodarczej; przedsiębiorcy mają inny limit – 10 659,60 zł).

IKE, a IKZE – różnice i podobieństwa

Na pierwszy rzut oka możesz myśleć, że IKE i IKZE nie mają zbyt wielu różnic. I choć faktycznie są do siebie podobne, dzieli je więcej niż myślisz!

Podobieństwa:

• Każdy może założyć konto po ukończeniu 16. roku życia (po spełnieniu określonych wymogów, o których wspominałam wcześniej).
• Konta zakładasz w bankach, towarzystwach ubezpieczeniowych, Towarzystwach Funduszy Inwestycyjnych (TFI), domach maklerskich lub Powszechnych Towarzystwach Emerytalnych (PTE).
• W ramach rachunku inwestycyjnego IKE lub IKZE możesz inwestować w obligacje skarbowe, jednostki funduszy inwestycyjnych czy w samodzielnie wybrane instrumenty (np. akcje) oraz konta oszczędnościowe.
• Możesz przetransferować swoje środki do innego IKE/IKZE.
• Wypłacić możesz jednorazowo lub w ratach (o ile nie robisz tego przedwcześnie – wówczas są inne zasady dla IKE i IKZE). Wypłata w ratach następuje przez co najmniej 10 lat (w przypadku IKZE, dla IKE ustalasz raty z funduszem inwestycyjnym, w którym otwierałaś konto).
• Możesz ponownie założyć konto na IKE lub IKZE, ale pierwszą wpłatę możesz dokonać dopiero w kolejnym roku po tym, w którym doszło do likwidacji poprzedniego konta.
• Możesz kontynuować wpłaty po osiągnięciu wieku emerytalnego, ale zlecenie wypłaty uniemożliwia dalsze dokonywanie wpłat.
• Środki są dziedziczone – w przypadku IKE całkowicie bez płacenia podatku, w IKZE jest konieczność zapłacenia 10% podatku, a ewentualnie, by tego uniknąć, można przenieść środki na IKZE spadkobiercy.
• Tylko jedna osoba może posiadać jedno IKE i/lub IKZE (nie można mieć kont wspólnie z inną osobą).

Różnice:

• Limit wpłat
  • przy koncie IKE jest to 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce prognozowanego na dany rok
  • przy koncie IKZE jest to 120% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce prognozowanego na dany rok dla osób fizycznych; 180% dla osób prowadzących działalność gospodarczą
• Warunki wypłaty

• • przy koncie IKE wpłaty przynajmniej w 5 latach lub dokonanie połowy wartości wpłat co najmniej 5 lat przez złożeniem wniosku o wypłatę oraz ukończenie 60 roku życia (lub 55 roku życia, gdy jesteś uprawniona do wcześniejszej emerytury)
  • przy koncie IKZE wpłaty przynajmniej w 5 latach oraz ukończenie 65 roku życia

• Ulga podatkowa przy wpłacie
  • przy koncie IKE brak
  • przy koncie IKZE jest

• Wcześniejsza wypłata
  • przy koncie IKE możesz wypłacić całość lub tylko część środków; pobierany jest podatek od zysków kapitałowych – 19%
  • przy koncie IKZE trzeba wypłacić wszystkie środki; pobierany jest podatek dochodowy zależny od skali podatkowej, według której rozlicza się oszczędzający

IKE charakteryzuje większa elastyczność, ponieważ zgromadzone środki wypłacasz w całości lub w części przed ukończeniem określonego wieku. Co prawda nie ominie Cię opodatkowanie, ale podlegają mu jedynie zyski kapitałowe. W przypadku IKZE jest to cała suma. Dodatkowo, przy IKE wypłata następuje szybciej, a suma zebranych środków nie podlega opodatkowaniu. Wyższy jest także limit maksymalnej wpłaty.

IKZE natomiast ma większe korzyści podatkowe – każda złotówka wpłacona do systemu jest odliczona od podstawy podatku dochodowego (to coś, czego nie oferuje IKE). Ulga podatkowa jest więc od razu odczuwalna. Zaoszczędzone w taki sposób pieniądze możesz reinwestować.

Podsumowanie

Nadal nie wiesz co wybrać? Na szczęście nie musisz! IKE i IKZE warto traktować jako produkty uzupełniające się. Jeśli tylko Twoja sytuacja finansowa na to pozwala, warto zastanowić się nad otwarciem obu tych kont – zwłaszcza jeśli w planach i tak masz inwestowanie, bowiem założone w domu maklerskim IKE i IKZE mogą dać Ci możliwość inwestowania w te same instrumenty co zwykły rachunek maklerski… ale bez płacenia podatku przez wiele lat! 

Pomijając ten fakt, oba konta warto mieć z prostej przyczyny: prognozy ZUS-u są nieciekawe, a dane demograficzne nie sprzyjają wyższym emeryturom. Dlatego musimy o nie zatroszczyć się same.